«Калі дзе тэатралізацыя – у нас аўтэнтыка!» Пакалядавалі пад Бабруйскам (+вiдэа)

5726
Дзяніс НОСАЎ, вiдэа аўтара. Фота: Аляксандр ЧУГУЕЎ
Жыхары Пятровічаў, Мачулак і Мартынаўкі Бабруйскага раёну зберагаюць свае традыцыі і калядуюць, як сотні гадоў таму. Карэспандэнты «ВБ» адзначылі з імі і Каляды, і... дзень народзінаў.
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках

Дні пасля Раства па праваслаўным календары – час калядоўшыкаў. Калі ў горадзе Каляда збольшага зводзіцца да ватаг дзетвары, якія банальна выпрошваюць цукеркі, дзе-нідзе па вёсках можна сустрэць жывую гісторыю, убачыць, як калядаванне ішло раней і мусіць ісці. Пад Бабруйскам, у Пятровічах, дакладна можна.

13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках

– Нашыя бацькі калядавалі, мы з імі хадзілі, запаміналі, – расказвае Валянціна Гайшун з вёскі Пятровічы. – Марыя Цімафееўна Роскач з суседняй Мартынаўкі нам шмат парасказвала пра традыцыі. Яна дагэтуль нават куццю варыць, як належыць, па старыне.

13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць для Марыі
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць для Марыі Цімафееўны Роскач з мужам Анатолем Васільевічам – мастаком самавучкам. Іхная хата ўвешаная ягонымі карцінамі, і сама размаляваная ад плоту да столі

І цяпер кожнага 13-га студзеня, пад вечар, з Мартынаўкі, ад хаты Роскачаў, стартуе святочная працэсія – жанчыны-шчадрухі з Каляднай зоркай, дзеці, гарманіст і «Каза», агулам чалавек дзесяць – і ідзе праз Мачулкі ў Пятровічы, вітаючы песнямі гаспадароў. Шчадрухі таксама – свае, пятровіцкія, у асноўным гэта ўдзельніцы гуртка «Спадарушка» пры Пятровіцкім Доме народнай творчасці.

– Мы адрадзілі сапраўдны старажытны абрад, – хваліцца Валянціна Гайшун, кіраўніца «Спадарушкі». – Калі дзе тэатралізацыя – дык у нас аўтэнтыка!

Далучаюць да справы і дзяцей. Самай старэйшай удзельніцы сёлета – 73 гады, а самай маладзейшай – якраз сёння 9! Так, дзень народзінаў дзяўчынкі прыпаў якраз на 13 студзеня!

13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках. І
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках. І для 9-гадовай Лізы і для Казы гэта дэбют.

Для Лізы гэта першае калядаванне. Хто прыдумаў, каб яна праводзіла свой дзень народзінаў у бадзяннях па цёмных зімовых вёсках?

– Ніхто не прыдумаў, я сама хачу! – смяецца Ліза. – А то і тата, і мама, і бабуля будуць хадзіць, і без мяне?

Бабуля Лізы – тая сама Валянціна Гайшун, бацька – ейны сын. І Ліза не проста хадзіла з імі, а спявала разам з усімі.

13.01.2023. Каменка - Петровичи - Мартыновка. В деревне Петровичи Бобруйского района бережно сохраняют народные традиции Колядования на Старый Новый год. Участницы
13.01.2023. Каменка - Петровичи - Мартыновка. В деревне Петровичи Бобруйского района бережно сохраняют народные традиции Колядования на Старый Новый год. Участницы фольклорного коллектива «Спадарушка» Петровичского Дома народного творчества со щедровками обходят каждый жилой дом в Петровичах, Мачулках и Мартыновке.

Раней, гадоў пяць таму, па суседніх вёсках ездзілі на конях. Цяпер коняў няма, бо няма ўжо тых гаспадароў, што іх трымалі. Калядоўшыкі ідуць дзе пешкі, дзе картэжам з двух-трох машын. На дварах ці ў хатах пяюць святочныя песні з вітаннямі гаспадарам па імёнах і зычэннямі іхным дзецям-унукам, таксама па імёнах. Калі гаспадары пушчаюць Казу, яна ўсім зычыць дабрабыту, ураджаю. І разыгрывае сцэнкі, каб атрымаць пачастункі.

«Дайце Казе сала, каб яна ўстала!

Дайце Казе гарэлкі, каб не біліся тарэлкі!

Дайце Казе грошай, каб не было ў яе вошай!»

– вось так трэба цукеркі прасіць.

Хтосьці (напрыклад, карэспандэнт «ВБ», які, ў адрозненне ад фатографа, быў у Пятровічах упершыню) чакаў, што Казой будзе проста нейкі чалавек у вывернутай куртцы і папяровай масцы. А яна аказалася анімаванай 3-D мадэллю з усімі рагамі, хвастамі і барадой пад пашчай, што цудоўна адкрываецца і з гучным ляпаннем закрываецца, забіраючы і сала, і грошы. Гразой многіх котак і сабак і некаторых зусім маленькіх дзетак. А малеча трохі старэйшая і ўважлівая паказвае бацькам: «У гэтай казы дзьве нагі!»

13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках

І ў гэтай Казы таксама дэбют. Казу зваць Мікіта. Яму 12 год, ён – брат Лізы, таксама ўнук Валянціны Гайшун. Раней Казой былі розныя людзі – і сённяшні гарманіст Андрэй, і бацька Мікіты, Генадзь. Сама ж ўнікальная пятровіцкая казіная канструкцыя вельмі старая – 30 год таму яе Дому творчасці перадаў Дзмітры Фёдаравіч Гайшун, які сам школьнікам з сябрамі калядаваў.

Дэбют жа Мікіты прайшоў настолькі на славу, што цяпер жыхары навакольных вёсак нікога іншага ў гэтай ролі і не ўяўляюць. Мікіта ня толькі спраўна кіраваў канструкцыяй, але і цягам усяго доўгага вечару жыва выпісваў танцавальныя крэндзеля. І прыдумаў смешную навінку ў традыцыю – цяпер Каза на развітанне пакідае ў хаце... казіныя шарыкі. Бліскучыя, каляровыя – на багацце.

13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Каза-Мікіта з маці Вольгай. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Каза-Мікіта з маці Вольгай. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках

А для Вольгі, маці Лізы і Мікіты, гэта таксама першыя Каляды – як для арганізатаркі. Яна толькі паўгады як стала загадчыцай Дому народнай творчасці. Але назваць яе ў гэтай справе навічком нельга – яна з такой сям'і, што ейную будучую свякроў вучыла калядным спевам ейная бабуля. Папярэдні ж дырэктар Дому народнай творчасці Юры Васільевіч Бобікаў цяпер на пенсіі – і да яго Каляда завітала, маладую Казу паказала. У бытнасць дырэктарам ён сам скакаў Казой.

13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Каляда ў гасцях у былога дырэктара Пятровіцкага Дома народнай творчасці Юрыя Бобікава.
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Каляда ў гасцях у былога дырэктара Пятровіцкага Дома народнай творчасці Юрыя Бобікава.

Сустракалі Каляду, дзе было каму сустракаць, паўсюль радасна. Калі некалькі хат былі побач, гаспадары нярэдка загадзя адчынялі вароты і чакалі на вуліцы, пакуль калядоўшыкі гасцявалі ў суседзяў. А што вы думалі – заходзіць ува двор трэба, не ў які трапіцца, а строга па парадку! Які парадак, збоку так проста не разбярэш, бывала, здаецца ж, і злева направа і справа налева – але сталыя мясцовыя былі спакойныя: «Я парадак знаю!»

Праважалі ж Каляду хто цукеркамі, хто каўбасамі, а хто імкнуўся затрымаць падольш і ўсадзіць за стол. Часам удавалася, да фінішу дайшлі не ўсе. Запнуцца ў песнях таксама было складана – большасць гаспадароў падпявалі з поўным веданнем справы. Паразіў равеснік Мікіты, праспяваў адзін з варыянтаў песні Казы: «Тупу на калядкі, тупу на аладкі».

13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках. І
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках. І гаспадары таксама пяюць.

– А цяпер мне спейце! – папрасіла шчадрух Валянціна Гайшун у адной з хат. Бо і ў ейную ж хату зайсці трэба. Праспявалі і ёй, і Генадзю з Вольгай, і Мікіце з Лізай. Але Мікіта ўсё роўна для бабулі Казой станцаваў.

А Надзея Фёдараўна Гайшун (у Пятровічах паўвёскі – Гайшуны) шчэ й нагадала шчадрухам, што ў тых калядках, што яны спявалі, куплетаў нашмат больш, і прасьпявала іх сама.

Спадарыні Надзеі сёлета споўніцца 90 год, яна спадзяецца прывітаць і наступную Каляду. А калі не дачакаецца...

– Вы, як будзеце ісці, ля маёй хаты пастойце!

13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Старажылка Надзея Фёдараўна Гайшун нагадвае ўдзельніцам фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Старажылка Надзея Фёдараўна Гайшун нагадвае ўдзельніцам фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці поўную версію каляднай песні.

Калі святочны абыход скончаны, ля крыжа на ўскрайку Пятровічаў, на развілцы дарог, распальваюць вогнішча. Пяюць «Святое Ражджаство» і са старай саломай спальваюць усё дрэннае з мінулага году. Па словах сталых калядоўшчыкаў, у папярэднія гады дым ад развітальнага вогнішча ішоў то на вёску, то на могілкі... На гэты раз дым цягам усёй песні мірна падымаўся ўверх.

13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках.
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках.

У Мачулках і Мартынаўцы толькі па адной хаце сустрэлі Каляду. У вялікіх, на пяць доўгіх вуліц, Пятровічах калядоўшчыкі пабывалі ў 23-х хатах, і тое большасць былі цёмныя. Бо большасць жыхароў цяпер – дачнікі. Нават сям’я Гайшуноў-арганізатараў жыве ў горадзе. Ці будзе для каго калядаваць далей, ці будзе жыць векавая традыцыя?

На лета сям’я Генадзя, Вольгі, Мікіты і Лізы перасяляецца з Бабруйску ў Пятровічы, дом амаль гатовы.

13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках
13.01.2023. Пятровічы - Мартынаўка - Мачулкі, Бабруйскі раён. Удзельнікі фальклёрнага калектыву «Спадарушка» Пятровіцкага Дома народнай творчасці калядуюць па вёсках